AKP iktidarının kamudan garantili milyarlık ihaleler verdiği 5’li çete olarak anılan müteahhitler, elektrik dağıtım rantını da kaptığı ortaya çıktı. 45 milyon elektrik abonesinin büyük bölümünün elektriğini Kolin, Cengiz ve Limak dağıtıyor. Elektrik faturasının üçte biri bu firmalara gidiyor.
BOLD ANALİZ – Artan elektrik faturalarına kabaran öfke hızla büyüyor. Yurdun dört bir yanında yapılan eylemlerle yüksek elektrik faturalarına tepki gösterilirken, yüksek faturanın arkasından da yine Saray’ın 5’li çetesi çıktı. 4 gün karanlığa gömülen Isparta’daki elektrik dağıtım şirketi AEDAŞ’ın Cengiz Holding’e ait olduğu ortaya çıktı. Kesintilerin şirketin özelleştirme sonrası dağıtım konusunda gereken yatırımı yapmadığı ve yeteri kadar denetlenmediği iddiaları gündeme gelmişti.
Elektrik dağıtımı peşkeş çekilen 5’li çetenin daha çok kazanması için özelleştirme sonrasında bile birçok düzenleme yapılması dikkat çekti.
İSİMLERİ FARKLI OLSA DA BİRÇOĞU 5’Lİ ÇETEYE AİT
AKP İktidarı kamuya ait birçok kurum ve hizmet gibi elektrik dağıtımı işini de 2013 yılında özelleştirdi. 21 bölgeye bölünerek özelleştirilen elektrik dağıtımını Bedaş, Toroslar Edaş, Başkent Edaş, Gediz Edaş, Ayedaş, Uludağ Edaş, Sedaş, Yedaş, Aydem Edaş, Akdeniz Edaş, Oedaş – Osmangazi Edaş, Adas Edaş, Çoruh Edaş, Fırat Edaş, Akedaş, Çedaş, Tredaş ve Kcetaş firmaları aldı. İsimleri farklı gibi gözükse de bu şirketlerin birçoğu Saray’a yakın ve 5’li çete arasında yer alan Limak Holding, Cengiz Holding; Kolin Holding tarafından işletilmekte. Elektrik dağıtımında 5’li çete arasında olmasa da Saray’ın gözde firmalarından Çalık Holding, Kiler Holding, Aksa, Zorlu, Enerjisa da bulunuyor.
EN FAZLA ABONE 5’Lİ ÇETEDE
Boğaziçi Elektrik Dağıtım A.Ş. (BEDAŞ) Türkiye’nin en fazla kullanıcısı olan dağıtım firması. İstanbul’da Avrupa Yakası bölgesinde hizmet veren firmanın 10 milyona yakın abonesi bulunuyor. BEDAŞ, 5’li çete içerisinde yer alan Limak Holding, Cengiz Holding ve Kolin İnşaat tarafından işletiliyor. Yaklaşık 5 milyon abonesi olan Uludaş Edaş, Bursa, Balıkesir, Yalova ve Çanakkale’ye hizmet veriyor. Bu firmayı Limak Holding, Cengiz Holding ve Kolin İnşaat işletmekte.
İHALE DAĞITIMINDA ÖN ŞART SARAY’A YAKINLIK
Dicle Edaş, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Şırnak, Diyarbakır ve Siirt’te hizmet veriyor. Yaklaşık 6 milyon abonenin enerji dağıtımını Saray’a yakın Tivnikli ailesinin kurduğu Eksim Holding yürütüyor. Toroslar Edaş ve Başkent Edaş’ı Sabancı Grubu işletiyor. Geriye kalan SEDAŞ, YEDAŞ, AYDEM EDAŞ, AKDENİZ EDAŞ, OEDAŞ – OSMANGAZİ EDAŞ, ARAS EDAŞ, ÇORUH EDAŞ, FIRAT EDAŞ, AKEDAŞ, ÇEDAŞ, TREDAŞ ve KCETAŞ’ın birçoğu Limak Holding, Cengiz Holding ve Enerjisa tarafından işletiliyor. Türkiye’deki aklaşık 45 milyon elektrik abonesinin büyük kısmına elektrik hizmetini 5’li çete sunuyor.
ÖZELLEŞTİRME GEREKÇESİ DAHA KALİTELİ HİZMETTİ
Daha kaliteli bir hizmet vaadiyle yapılan özelleştirme, altyapı eksikliklerini beraberinde getirdi. Halkın faturaları kabarırken, elektrik kesintilerinde azalma yaşanmadı. İşletme bakımlarını ve gerekli yatırımlarını yapmayan elektrik şirketlerinin, daha fazla kâr elde etmek için personel sayısını azalttı.
TEK HARCAMA YAPTIKLARI KALEM SAYAÇ OKUMA
Dağıtım şirketleri tüketilen enerjinin yanı sıra birçok kalemdeki masrafları halka yüklüyor. Faturalarda dağıtım bedeli olarak birleştirilen ve faturanın üçte birini kapsayan kalemler arasında dağıtım bedeli, iletim bedeli, sayaç okuma bedeli, enerji fonu gibi yer alıyor. Firmalar bu kaynakla şebeke bakımı, yatırım yapması gerekirken, harcama yapılan tek kalem ise sayaç okuma oluyor. Firmaların yatırım yapıp yapmadıkları ise denetlenmiyor. Firmmalar sadece dağıtım bedeli adı altında halktan her yıl on milyarlarca lira para topluyor.
BAKIM ONARIM YAPMADIKLARI RAPORLARA YANSIDI
Elektrik dağıtım şirketlerinin dağıtım tesislerinde yapacakları bakım-onarım faaliyetlerine dikkat etmiyor. Dağıtım şirketlerine ilişkin Bakanlık denetim raporlarında; dağıtım şebekesinde bakım-onarım faaliyetlerinin düzenli yapılmadığı, tesislerin bakımsız kaldığı gibi tespitlere de yer verildi. Sayıştay, bu yüzden şebekenin arıza vermeden en iyi performansla çalışmasına yönelik olarak periyodik bakım-onarım yapılması ve bu faaliyetlerin TEDAŞ tarafından kontrol edilmesinin önemine dikkat çekti. Ama bu konuda herhangi bir yasal düzenleme yapılmadı.
KAYIP KAÇAK AZALMADI
Elektrik dağıtım işi yandaş firmalara peşkeş çekilirken halka söylenen elektrik arzının kalitesinin artacağı, kayıp-kaçak bedellerinin azalacağı, yatırımların özel sektör tarafından daha hızlı yapılacağı vaatleri ise sözde kaldı. Gelinen süreçte firmalar kârlarını artırırken halk ise elektriksiz kaldı. Azalmayan kayıp kaçağın bedeli de yine halka yansıtılmaya devam ediliyor.
KAMUYA DA ELEKTRİĞİ DE 5’Lİ ÇETE SATIYOR
Bakanlıklar, üniversiteler, belediyeler, cezaevleri, hastaneler, kışlalar ve birçok kamu kurumu her yıl elektrik enerjisi alımı ihaleleri düzenleyerek kullanacağı elektriği ihaleyle satın alıyor. Bu ihalelerle de kamunun kasasından elektrik şirketlerine milyarlarca lira ödeniyor. Bu ihaleler de genellikle 5’li çetenin içerisinde olduğu firmalara veriliyor. Bu firmaların kamuya elektrik satarak aldıkları paranın toplam miktarı ise 15 milyar lira.
3 MİLYAR LİRA PANDEMİ YARDIMI DA YAPILDI
Koronavirüs salgını ile mücadele için halka yardım yapmak yerine IBAN numarası veren AKP Hükumeti, elektrik şirketlerine pandemi döneminde yaşadıkları zorlukları gerekçe göstererek 3 milyar lira yardım yaptı. Bu para, Türkiye Elektirik İletim Anonim Şirketi’nin (TEİAŞ) gelir tavanına eklendi. Gelir tavanındaki harcamalar ise elektrik faturalarındaki dağıtım bedeli aracılığıyla halka yansıtıldı. Elektrik dağıtım firmalarına 2018 yılında 1.4 milyar lira, 2019 yılında da 2 milyar lira destek ödemesi yapılmıştı.
SEYAHAT GİDERLERİ DE HALKA FATURA EDİLİYOR
Halktan faturalarla topladıkları paralarla yatırım yapmayan 5’li çetenin daha fazla kazanması için birçok düzenleme yapıldı. Bu kapsamda yayımlanan tebliğle elektrik dağıtım ve tedarik şirketlerinin temsil, ağırlama ve seyahat gibi harcamaları faturalara ekleniyor. Tebliğe göre dağıtım ve tedarik şirketlerinin yıl içinde yapacağı dernek aidat giderleri, temsil ve ağırlama giderleri, ilan, denetim, danışmanlık ve mahkeme giderleri elektrik faturalarına yükleniyor.
TEDAŞ’A OLAN BORÇLARINI ÖDEMİYORLAR
Elektrik dağıtımını alan özel şirketler kârlarına kâr katarken alacaklarını tahsil edemeyen TEDAŞ sürekli zarar ediyor. Aralarında 5’li çetenin de olduğu elektrik dağıtım firmaları borçlarını TEDAŞ’a ödemiyor. Sayıştay’ın tespitlerine göre devredilen tesisler, reklam ve ilan geliri elde etme amacıyla kullanan dağıtım şirketleri mülk sahibi TEDAŞ’a bu gelirlerden herhangi bir pay ödemiyor. TEDAŞ’ın buradan zararı 100 milyonlarca lirayı buluyor.
Ayşe Özdoğan’ın koğuş arkadaşı: Yüzü gözü şiş ve mosmordu, onu getiren gardiyan bile ağlıyordu